Cmentarz w Żytomierzu

Żytomierz - miejsce drugiej kwatery nanocnej i punkt pierwszy programu trzeciego dnia dnia podróży - a przy tym spore miasto na Ukrainie właściwej, o pięknej chlebodajnej nazwie.

Ukraina właściwa to ten pas wzdłuż Dniepru, zaczynający się na wschód od Wołynia i biegnący łukiem ku południowi. Jak sama nazwa wskazuje, znaczy tyle, co „ziemie na skraju”. W pewnym sensie potwierdza więc przynależność ich do (dawnej) Rzeczypospolitej, czyż nie, panie dzieju.
G.M. zauważył raz nie bez złośliwości: Co to za państwo, co się samo nazwało „Zadupie”?...
Faktycznie, inaczej to niż w przypadku Chin...

W czasach staropolskich, to jest, przepraszam, starorzeczpospoliych Żytomierz przejął rolę stolicy województwa kijowskiego od zajętego przez Moskwę Kijowa. Może stąd było to dość znaczne - i jest do chwili obecnej - centrum polactwa na Ukrainie?

Na obrzeżach Żytomierza uświadczyć można - co też zostało nam polecone przez lokalsów - niewąski polski cmentarz katolicki, jak większość starych, zapuszczonych cmentarzy - stary i zapuszczony.
I wielce malowniczy. Działa on od początku XVIII wieku po dziś dzień. Zajrzyjmy więc w głąb.

Jak każdy porządny stary cmentarz, wyposażony jest w katakumby.

Niektóre epitafia są frapujące z sepulkralno-poetyckiego względu, inne z przyczyn okołohistorycznych. Na przykład poniższy. Mógłbym spędzić dużo więcej czasu w takim miejscu odcyfrowując i dokumentując napisy nagrobne...

Tu zaś wzruszający przykład nieporadności w polszczyznie i takiż zastanawiający brak łacińskiej litery d w inskrypcji.

Pozostałość Bolesława M... ack?... owicza. To znaczy - grobu.

Coś prawie jak Nike z Samotraki wieńczy pomnnik żytomierskiego polskiego biskupa katolickiego, Ludwika Bartłomieja Brynka (z trudem odczytałem ze zdjęcia nazwisko, ale - proszę - jest w wikipedii).

Ogólne patrzydło cmentarza z kaplicowego wzgórza.

Pod tym kamieniem spoczął Adolf Knot[he?]. Tacy Adolfowie umierali wtedy młodo.

Las nagrobków.

Przebłysk ze współczesności. Komputerowo trawione, ruskojęzyczne przeważnie już nagrobki państwa Zaklikowskich i Myszyńskich. Jak widać, nie w pełni jeszcze wypelnione.

Za zmurszałym murem widnieją pozostałości jak gdyby aneksu cmentarza właściwego. Rzut oka na napisy wyjaśnia sprawę: to cmentarz poniemiecki, prawdopodobnie ewangelicki. Dużo bardziej zniszczony.
Wnętrze rozbitego grobowca w formie stożka, skrywa na swym dnie rozbite trumny.

W przeciwieństwie do głównej, polskiej katolickiej części cmentarza, tu nie ma już komu upomnieć się o te pamiątki. W rozumieniu radzieckim, co niemieckie wszak to faszystowskie - odpowiedzialność zbiorowa unicestwiła i groby. Ale co się dziwić, znamy to choćby z opuszczonych cmentarzy poniemieckich z okolic Warszawy lub z jej granic współczesnych... Niestety.

Na koniec suplemet do pictorialu z cmentarza: staropolskie epitafium „nie w grobie schowanego, w ziemi zakopanego...” Józefa Trzeciaka wmurowane w ścianę polskiej katedry katolickiej w centrum miasta.