Zbaraż

Jakieś jedenaście lub dwanaście lat miałem, kiedy spotkałem raz chłopca, rówieśnika.
- Wyleciałem za drzwi - powiedział. - Bo kolega dał mi w czambuł. A ja mu też dałem w czambuł.*

Oho - pomyślałem. - Bijatyka bijatyką, ale widać, że  c z y t a ł !

No - któż nie czytał „Trylogii”! Sawanci, malkontenci i birbanci krzywią się z niesmakiem, lekceważąco machają ręką. Co tam jakiś Sienkiewicz... Podrzędna literatura... Niby racja. Dostojewski to to nie jest. Ale zawsze można zapytać malkontenta: umiesz lepiej? To napisz!

Wszak to znakomite książki z gatunku tych do czytania! Może też właśnie najlepiej przyswajalne w środkowym dzieciństwie - chociaż okrucieństwa tam takie, że niech się „Gra o tron” schowa i wszystkie inne nowoczesne perwersje.
Co więcej, dzieła w opisie umysłowości sarmackiej zaprawione głęboką ironią, przy której przeoczeniu, mogą wydawać się sarmatyzmu apoteozą.

Naturalną koleją rzeczy, wjeżdżamy do kolejnej, po Kamieńcu, miejscowości utrwalonej przez naszego pierwszego noblistę ku pokrzepieniu serc - Zbaraża.

Tak jak w autentycznym Kamieńcu wysadzony został autentyczny Wołodyjowski, tak z autentycznego Zbaraża wykradł się poprzez oblegające wojska kozacko-tatarskie autentyczny Skrzetuski. Sienkiewicz dofabularyzował jeno rzeczywistość historyczną, dodał love story, Zagłobę itd.

Notabene, autentyczny Skrzetuski po dostarczeniu idącemu z wojskiem królowi błagań o odsiecz, zgodził się zanieść oblężonym królewską odpowiedź, i już więcej na kartach historii się nie pojawił. Widać, nie poszczęściło mu się, jak w poprzednią stronę...

Nota drugie bene, wojsko wiedzione przez króla było tak szczupłe, że pod Zborowem, gdzie spotkało rzucone od oblężenia siły kozacko-tatarskie, walczyć musiał nawet zastęp kucharzy (pod wodzą księdza). Na szczęście, Tatarzy nie byli nieprzekupni...

Ale wróćmy do Zbaraża - dzień, choć letni i długi, jest za krótki, żeby dogłębnie spenetrować słynne miasteczko. Penetracji ulega więc - i tylko od zewnętrza - zamek xiążąt Zbaraskich i Wiśniowieckich, skromny pałac wczesnobarokowy w niewielkiej forteczce bastionowej z ładnym budynkiem bramnym. To tu książę Jarema wydawał uczty, które tak frapowały oblegających („Ałłach! - rzekł chan coraz bardziej zdziwiony”).

Nieoblegane, miejsce obecnie całkiem rozkoszne, także z uwagi na rozciąganie się parku na przedpolu fortecznym.

Poza rezydencją, uwagi godnym i rzucenia okiem zdał się pobernardyński klasztor z kościołem. Kościół stał zaworem, więc wnętrza nie uświadczono, dały się za to spenetrować psychodeliczno-kafkowskie zabudowania klasztorne, krużganki dające dostęp do jakichś instytucji państwowych Ukrainy, które mieszczą się w przepaścistych wnętrzach...

I dalej w drogę, i dalej na północ.





*) był to Piotr H.