Nagrobki z Brzezin

Jak żem miał już okazję wspomnieć, jedną z rzeczy, które mnie kręcą są stare nagrobki. Poza tym, jestem zdrowy... itd.

A nagrobki nie byle jakie, tylko te na wysokim poziomie artystycznym lub o dużej wartości historycznej.
A najlepiej - jedno i drugie. I najlepiej, gdy są renesansowe.

Styl ten, relatywnie krótko istniejący w dziejach sztuki, a już zwłaszcza w Polsce, nie rozpieszcza nas zanadto liczebnością swego dziedzictwa. Co zaś wydaje się jednak dość częste, to właśnie renesansowa rzeźba sepult... sepulku... sepulkralna.
Gdy tylko dowiem się o jakiejś w okolicy, spieszę ją obejrzeć, a może i sfotografować. Więc czemu i nie pokazać we blogu?

Tak było z rzeźbami z Brzezin. Miasteczko to w ostatnich latach odwiedziłem kilkakrotnie, ale za każdym razem tylko przejazdem przy okazji tranzytu ku autostradzie do nieba. Dopiero ostatnio znalazłem w sobie dość hamulca, by obejrzeć miejscowy kościół parafialny. Wiedziałem już bowiem, że w środku czają się renesansowe rzeźby nagrobne...

Dwie z nich wykonał w drugiej ćwierci XVI wieku włoski artysta - rzeźbiarz i architekt zarazem (bo tak wtedy najczęściej bywało), Bernardino Zanobi de Gianotis. Jeden z pierwszych włoskich artystów importowanych przez ostatnich Jagiellonów. Znany jest on ze swej działalności architektonicznej w spóle najpierw z Bartolomeo Bereccim (Wawel), potem z Giovannim Cinim (budowa katedry renesansowej w Płocku). Oraz z rzeźbiarskiej na rzecz także innych umarlaków, z których najważniejsi wydają się bracia-książęta Janusz i Stanisław z Mazowsza. Ich tumbę (rekonstruowaną po zniszczeniach wojennych) można zobaczyć w katedrze warszawskiej, albo wkrótce na łamach tego blogu. Jak tylko uda mi się zrobić lepsze zdjęcie niż to, co mam.

Oto jedna z postaci wyrzeźbionych przez de Gianotisa, portret Stanisława Lasockiego, z rodu właścicieli miasteczka. Powiem tak - niezbyt piękny. Wizerunek jego żony, Zofii, jest jeszcze gorszy, więc oszczędzę pokazywania go tutaj.
Może kamienie wytarły się za bardzo, a może włoski mistrz odwalił chałturę. Dość, iż w porównaniu z warszawskim epitafium, przepięknym, o formach niemalże art-deco, brzezińskie figury prezentują sobą jakiś prymitywizm, by nie rzec - ludową nieudolność. Ale jest to moje prywatne zdanie. Znawcy cenią te dzieła wysoko, wskazując na szereg walorów (realizm rysów, drobiazgowe oddanie detali).

Cóż, a może pan Stanisław był po prostu brzydalem?

Dużo sympatyczniej prezentuje się praca późniejsza, z lat 60. XVI wieku - do pewnego czasu określana mianem "nagrobek damy herbu Ciołek", ostatecznie zidentyfikowanej jako Urszula z Maciejewskich Leżeńska, z zawodu dama dworu królowej Bony. Jego autorstwo należy do twórcy już rodzimego, czyli naszego, Jana Michałowicza z Urzędowa. On również specjalizował się w sepulkralnej oprawie rzeźbiarsko-architektonicznej. W tym przypadku można z powodzeniem dopatrzeć się wdzięku i finezji w opracowaniu formy, zwłaszcza jeśli porówna się ją z dziełami z przeciwległej ściany.

Co dodatkowo ciekawe, ten zespół rzeźbiarski odnaleziono w stanie zupełnej rozsypki na początku XX wieku w pakamerze kościoła, i złożono w całość metodą anastylozy, tudzież pouzupełniano brakujące fragmenta (na przykład dwa palce prawej dłoni).

W kruchcie do zakrystii wpaść można znienacka na jeszcze jeden - już dużo skromniejszy - wizerunek funeralny nieznanego jegomościa. Stety, czy niestety, został tu zdjęty, że tak powiem, od szyszaka strony.

A to kopuła kaplicy Lasockich od środka. Renesans. Wyklejany z zaprawy. Lecz to nie w niej figurują prezentowane dzieła, tylko w innej, pełnej gratów. Podobno zaś w krypcie kościoła znajdują się właściwe grobowce, również z dekoracją czasów Odrodzenia. Ale tak głęboko tym razem nie udało się wniknąć...
Trochę się było w pędzie, stąd i jakość zdjęć pozostawia co nieco do życzenia.

Aha. Na każdego przyjdzie jego kolej.