Ballada o Pęcherskiej

Oto, z odpowiednią dozą dezynwoltury, znów przedstawiam materiał już publikowany (z półtora roku temu) w oczkach Siaty. Jednak nie po to się namęczyłem nad tekstem, latałem robić zdjęcia, obróbką skrawaniem obrabiałem na obrabiarce skany i skrinszoty, żeby to się gdzieś telepało, coraz dalej i dalej w internetowej czasoprzestrzeni. Poza tym - skąd wziąć dziś nowy tekst?

W dzisiejszej gawędzie, moi drodzy, pragnę przybliżyć Wam losy pewnej warszawskiej ulicy.
Odchodzą ludzie, odchodzą rzeczy, pojęcia, pamiątki dawnych czasów. Wszystko kiedyś odejdzie. Odchodzenie w niebyt dotyczy więc także i dróg. Nie każda ma tyle szczęścia co Via Appia, od tysiącleci obecna w podrzymskim pejzażu. Choć i ją wyasfaltowano.
Ulicą, a właściwie drogą, której aż tak się nie poszczęściło, jest Pęcherska, biegnąca na południe od starego Mokotowa. Przed wojną był to ważny i długi trakt umożliwiający kmieciom dostęp do ich pól, łąk i sadów. Można, wytężając wyobraźnię ujrzeć ten śródpolny dukt pełen kurzu (gdy słońce przygrzewa), chwastów i kałuż (w deszczowej porze), wijący się wstęgą miedzy falującymi łanami pomidorów...

Na fotomapie z 1945, pokazującej tu i stan przedwojenny, widzimy, że ulica-droga ta stanowiła przedłużenie ulicy 1 Sierpnia na Rakowcu. A właściwie, 1 Sierpnia stanowiła przedłużenie Pęcherskiej, jako że przed wojną nie było ulicy 1 Sierpnia. bo też i nie było po prostu 1 sierpnia. Drugi zaś koniec zamieniał się w dzisiejszą uliczkę Wita Stwosza, tę jej skośną względem Puławskiej część, w okolicy zabudowywanego małymi domkami Służewa.

Na fragmencie planu z lat 60. dostrzegamy, iż ulica Pęcherska lata świetności ma już za sobą. Rolę głównej drogi w okolicy przejęła ta parweniuszka, ulica Woronicza, przed wojną będąca zupełnie bez znaczenia. cała zachodnia część Pęcherskiej ustąpiła miejsca nowej zabudowie przemysłowej i mieszkaniowej dzielnicy oraz nowej siatce ulic. Siostra zaś jej, ulica Pyrska, zniknęła zupełnie z planów miasta, między innymi za sprawą lokalizacji zespołu budynków Telewizji Polskiej.

Dziś, nie zostało nawet tyle, co w latach 60. Z długiej lokalnej drogi pozostał mały skośny kawałeczek, łączący Domaniewską z nadal pół-wiejską uliczką Abramowskiego. A i tak los nawet tego fragmentu wydaje się niepewny - widzimy bowiem, że teren wokół Pęcherskiej ogrodzono i splantowano (porównaj fotoplan 2005 i 2008!).

Czy inwestor przyszłych nowych, wspaniałych (?) budowli nie połakomi się i na tę ostatnią niteczkę naszej ulicy? Wszak wiadomo, że Kronos miał apetyt nawet i na własne dzieci...

Zadumajmy się więc mijając w szalonym pędzie ku centrum handlowemu ten relikt dawnej urbanistyki i ruralistyki naszej stolicy, prawdziwego fenomenu pośród tylu polskich miast.

Kwerenda w podręcznej biblioteczce varsavianistycznej dała nowe materiały wzbogacające istotnie Studia Pęcherskiana.
Po pierwsze - nie zauważyłem, że wzdłuż Pęcherskiej przebiegał w latach 1916 - 1938 południowy fragment granicy Warszawy! A przecież to charakterystyczny fakt wskazujący jej związek z organizmem miasta a zarazem peryferyjność. Po drugie - przeoczyłem jakże ciekawą z punktu widzenia historii ilustrację.
Oto Pęcherska (wraz z całą połacią okolicy aż po tor Wyścigów) z lotu jednej ze 110 amerykańskich latających fortec w momencie zrzutów dla powstańców 18.IX.1944 w misji "Frantic".

Ciemne kształty na zdjęciu to zasobniki, jasne - ich spadochrony. Pęcherska - w górnej prawej części zdjęcia na skos. Puławska, Wyścigi - jak współcześnie na planie miasta.

A oto addendum, apendyks, aneks do powyższego materiału:

To, co zostało dziś z Pęcherskiej to widoczny na zdjęciu płot idący skosem w głąb kadru oddzielający strefę socjalno-magazynową budowy od strefy budowy budowy.
Interesujące wydaje się, czy inwestor - ów żarłoczny Kronos dotychczas przyczajony w swojej gawrze i skręcany torsjami kryzysu - połakomił się również na tę spłacheć terenu, jaki został po naszej ulicy. Czy przeciwnie - działka nr 60 w obrębie 10804 sekcji 7.172.21.06 pozostaje we władaniu miasta i nie była wystawiona na sprzedaż. Odpowiedź mógłby przynieść wgląd w Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego, ale on nie istnieje.

Podejrzewam jednak - optymistycznie - że nie była i jeszcze zobaczymy jej dalsze losy w nowej, ekskluzywnej roli, na przykład dojazdu do garażu podziemnego zespołu apartamętowców.

Zdjęcia i skany pochodzą z własnych zasobów, materiały z ortofotomapy udostępnione dzięki nieświadomej uprzejmości P. Hanny Gronkiewicz-Waltz.