Nadzorcówki nadwiślańskie

W trakcie dzisiejszego wpisu Zaglądacz blogowy będzie miał okazję przekonać się o istnieniu czterech jednakowych domów.
Z pozoru to nic nadzwyczajnego - od czasów supremacji modernizmu w architekturze powtarzalność to chleb powszedni praktyki budowlanej. Można tu - w odniesieniu dowarszawskim - wspomnieć sztandarowe dzieło owego stylu: Osiedle za Żelazną Bramą, składające się z bez mała dwudziestu jednakowych z zewnątrz komód na ludzi, każda o wymiarach około 90x16x50 metrów (DxSxW), rozsianych w takim samym układzie (oś północ-południe) na przestrzeni prawie 500 hektarów Śródmieścia Warszawy.
Dziś także jest to grzech wielu inwestycji, zwłaszcza mieszkaniowych: dowolnie duże połacie gruntu zabudowuje się identycznymi domami, jakby gigant walił swoim gigantycznym stemplem w glebę.

W gruncie rzeczy natomiast powtarzalność osobnych obiektów uzasadniona jest tylko specyficznym przypadkiem specyficznej kompozycji, na przykład osiowej, albo specyficznym przypadkiem specyficznej funkcji obiektów, takich jak na przykład eremy kamedulskie. Albo - na przykład - oboma.

W przypadku dzisiejszowpisowym nie mamy aliści do czynienia z chciwością i brakiem finezji w zagospodarowaniu przestrzennym, a z tajemniczym zaistnieniem takich samych obiektów odległych od siebie o kilkadziesiąt kilometrów, lecz jednak podporządkowanych wspólnemu pierwiastkowi, któremu na imię Wisła.

Podczas welowycieczki nadwiślańskiej w niezwykle upalny dzień 1 lipca roku zaprzeszłego, natknąłem się byłem na ciekawy obiekt malowniczo usytuowany na krawędzi skarpy wiślanej, która w tych okolicach znajduje się na prawym brzegu.

Bliższa analiza miłej oku budowli w stylu rodzimym - jak się domyśliłem, z lat 20. XX wieku - wykazała iż jest to NADZORCÓWKA Nadzoru Wodnego w Smoszewie Inspektoratu we Włocławku Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Poobcowałem z budowlą, przyrodą i krajobrazem ojczystym królowej polskich rzek rozpościerającym się w dole i - nie zapominając o pamiątkowych zdjęciach - pożeglowałem na falach pedałów w dalszą drogę.

Ku mojemu zdumieniu, bardzo podobny, by nie rzec - identyczny budynek spostrzegłem później w odległym o 20 kilometrów Wyszogrodzie. Również usytuowany na wysokiej skarpie, również pełni funkcję nadzorcówki.
O dziwo - ze specjalnej tabliczki, można dowiedzieć się, że jednak nie jest to dziełko przedwojenne, a przeciwnie - po. Z roku 1949, wzniesione przez Dyrekcję Okręgową Dróg Wodnych Ministerstwa Komunikacji. A więc myliłem się co do metryki.

Aż podskoczyłem, gdy na internetowej fotografii panoramy Płocka od mostu zdjętej spojrzenie wyłowiło kolejną nadzorcówkę. Osobiście obskoczyłem ją w tym roku w maju, podczas wizyty w Krzywoustowym grodzie warszawskiej grupy miłośników secesji.

Tknięty przeczuciem, przejrzałem potem pobieżnie pobrzeże wiślane w dół od Płocka i w górę od Smoszewa. Nie myliłem się - mina mi zrzedła.
Niestety wykwitł niezbicie jeszcze jeden taki budynek. Nie było rady, musiałem tam pojechać. Tyle dobrego, że jest najbliżej Warszawy: w Rajszewie.
Tyle też złego, że chociaż na zdjęciach kosmicznych ma dach dachówkowy, to już tego dachu nie zastałem. Wystarczy spojrzeć: nowe, dowolnie wstawione okna, nowy, dowolnie nakryty dach... i mamy, to co mamy. Wdzięk „rodzimości” się ulotnił. Oto domek, jakich wiele wszędzie wokół, może tylko o zgrabniejszych niż one proporcjach. Najwyraźniej też jako jedyny (?) nie jest już Nadzorcówką - została tylko metryczka Ministerstwa Komunikacji i nazwa pobliskiego przystanku autobusowego: Rajszew Nadzorcówka.

Nawet kotek się tym zafrasował.

Ot, ciekawostka przyrodniczo-architektoniczna. Projekt typowy nadzorcówek nadwiślańskich, mazowieckich, styl rodzimy poprzedwojenny a przedsocrealistyczny - czyli formalne continuum.
Widać, że w lepiej się mają te pozostające w państwowych rękach (czyli czyich?), chociaż i w nich okna nie są takie, o jakich by się marzyło.
Kto wie, może gdzieś czai się piąta nadzorcówka, albo i szósta, i tak dalej?