Nagrobki z Łowicza

W mieście, którego nazwiska nie powiem,
Nic to albowiem do rzeczy nie przyda,
W mieście, ponieważ zbiór pustek tak zowiem,
W godnem siedlisku i chłopa, i Żyda,
W mieście (gród, ziemstwo trzymało albowiem
Stare zamczysko, pustoty ohyda)
Były trzy karczmy, bram cztery ułomki,
Klasztorów dziewięć i gdzieniegdzie domki.

- tak we wstępie do poematu pisze poeta. Ja jednak powiem to nazwisko: oto Łowicz. Podobno. Opis w zasadzie zgadza się i dziś, oczywiście z wyjątkiem Żyda.

Skąd podobne obrędopóstwo? Stąd, że od XII wieku było to miasto-rezydencja arcybiskupów gnieźnieńskich. Niejedyny to taki przypadek na Mazowszu, jeśli weźmie się pod uwagę biskupi Płock oraz należący do biskupów z Płocka Pułtusk. Do tych miejsc jeszcze kiedyś wrócimy. Na razie wróćmy pociągiem Kolei Mazowieckich - póki jeszcze jakieś kursują - albo autostradą A2 do Łowicza.

Już to malownicze miasteczko przemkło przez łamy raz i drugi. Dziś przemknie w wydaniu nagrobkowym. Nagrobków renesansowych zawiera w sobie bowiem sporą garść. Sporą relatywnie - mniejszą niż w Krakowie rzecz jasna, albo już prawie taką, co w wynagrobkowanej już tu Łomży.

Większa większość kryje się wewnątrz łowickiej katedry ex-kolegiaty (szkoda, że to nie kolegiata ex-katedra).

Już u wejścia - jak wchodzę, to po lewej ręce - wita nas nagrobek piętrowy, czyli typ znany ze wspomnianego grodu na Kurpiach.

Denatami sportretowanymi w tej formie jest małżeństwo Śleszyńskich. Pan Marcin był wojskim gostyńskim i trzepnął w 1578 roku:

Tradycyjnie - od małżonki (Anny) - dłonie:

Korzystając z zamieszania wchodzimy w głąb prezbiterium.

Na ścianie - jak wchodzę, to po prawej ręce - tkwi marmurowy arcybiskup Jan Przerembski. Jego podobizna dłuta Hieronima Canavesiego jest najstarsza w pakiecie - powstała po 1562 roku.

Najzacniejszym nagrobkiem łowickim jest figura arcybiskupa Jakuba Uchańskiego, który przeniósł się do krainy wiecznych łowów w roku 1581.
Jak widać, oprócz klasy artystycznej, dzieło wyróżnia się też materiałem, jest bowiem wykute w alabastrze. Dokonał tego znany nam już (np. z Brzezin) Jan Michałowicz z Urzędowa, autor opracowania architektoniczno-rzeźbiarskiego całej kaplicy Uchańskiego, gdzie przytomnie zapewnił miejsce wiecznego spoczynku również sobie.

Niestety, w wyniku pożarów i wojen, dokonano w XVIII wieku przebudowy kaplicy. Tak więc dziś wisi w niej mnóstwo kamiennych firanek, a katafalk biskupa wyjechał do nawy bocznej.
Lokal zaś zajęły szczątki świętej Wiktorii z autentycznie antyczną (IV wiek) tablicą grobową tejże.

Z oryginalnego wyposażenia - oprócz rzeźby właściwej - zachowało się tylko aniołkowate zwieńczenie nagrobka widoczne ponad arcybiskupem oraz jedna renesansowa rozetka widoczna pod arcybiskupem.
Gdzie podziała się reszta wystroju kaplicy Uchańskiego - o tym już wkrótce w mrożącym krew w żyłach finale!

Opuszczając niezwykle wnętrze łowickiej katedry a ex-kolegiaty, można zapuścić żurawia - jak wychodzę, to po lewej ręce - do kaplicy Tarnowskich, gdzie uświadczy się jeszcze jeden nagrobek jednego z przedstawicieli rodu, już siedemnastowieczny, a więc o cechach stylowych schyłku renesansu i początku baroku. Ale oprócz tego, rzucają się w oczy dwie pary rzeźb czterech ewangelistów mieszczących się w niszach. Choć późnorenesansowe, a nawet bardzopóźnorenesansowe, to jednak ogólnie sprawiają wrażenie silnierenesansowe i jakoś wręcz przywodzą na myśl renesans najczystszy, florencki.

Na deser rzut oka na epitafium figuralne nieznanej damy wmurowane w zewnętrzną ścianę łowickiej fary (kościoła parafialnego, a więc innej świątyni niż spenetrowana powyżej katedra!). Rzeźba przeniesiona z dawnego kościoła dominikańskiego dziś stanowi jednoosobową galerię sepulkralną pod chmurką.

Na tym koniec ze szczególnie interesującą niniejszy blog dziedziną renesansowej rzeźby nagrobnej, tu w wydaniu łowickim. Nie koniec na tym jednak z Łowiczem. Zostało jeszcze dziewięć klasztorów, no i domki.

Gdzieniegdzie.