Chiacona po siedmiokroć

dedykowane przyjemnemu blogowi, w którym nie wiadomo, o co chodzi

Zacznijmyż rok od czegoś jasnego, powietrznego i rześkiego jak mroźny, słoneczny zimowy dzień.

Zakończył się nieopodal - i w czasie, i w przestrzeni - kolejny konkurs szopenowski. Kolejny, który, hélas!, ominął mnie niezauważony. Zatrzymałem się na etapie młodego Władymira Aszkenazego (II nagroda w 1960), choć nie było mnie jeszcze na świecie.
Do czego jednak zmierzam? Zmierzam do tego, że nie mogę pojąć, jak można zmierzyć te szopenowskie wyścigi. Nie byłbym w stanie powiedzieć, że ktoś zagrał balladę najpiękniej, a znów schrzanił mazurki. Inny zaś skopał preludium, a jakaś pani zabłysła w polonezie. Jeżeli trafił we wszystkie klawisze, co należy i nie zjadł paru taktów? Jak rozpoznać większy talent od mniejszego?
A bierze się to i stąd, że im później w muzykę, tym mniejsza swoboda, a więcej odautorskich obwarowań, co skutkuje podobieństwem wykonań, nie?
I odwrotnie - pod tym względem im dawniej w muzykę, tym więcej cudownej niedookreśloności interpretacyjnej. Wykonania się różnią wyraźniejszymi różnicami.
Pozwolę sobie to zilustrować zmasowanym atakiem wczesnego baroku, w wydaniu jednego zaledwie utworu. Razem niecała godzina.
Siadaj i rozluźnij krawat.

Chiacona, ciaconna, ciaccona, chaconne, szakona, wraz ze swą surowszą i poważniejszą siostrą, passacaglią, jest prawdopodobnie najważniejszym wkładem Ameryki prekolumbijskiej w muzyczną kulturę europejską, lub nawet w kulturę europejską, a może wręcz w kulturę. Wywodzą je bowiem z państwa Inków. Samo to już robi wrażanie odpowiednio działając na wyobraźnię. Słuchanie zaś daje jeszcze więcej zaskakujących korzyści.
Ciacconę wyabstrahował do postaci skroplonego absolutu w jednym ze swych opera magna najsłynniejszy (chyba) kompozytor świata, o których - kompozytorze i dziele - będzie mi wypadło napomknąć jeszcze w nieznanej, mglistej przyszłości. Wymaga tego elementarna przyzwoitość.

Na razie jedna chiacona w wielokrotnej odsłonie. Wzięło mnie niedawno na ten utwór - i trzyma do dziś. Zebrało mi się też, by podliczyć dostępnie podręcznie wersje / wykonania. Efekt prac inwentaryzacyjnych poniżej.

Utwór może nie najpiękniejszy, ale wielce powabny i, powiedzmy, aromatyczny. Nie najbardziej, ale porywający, nie najskuteczniej, ale uwodzicielski. Jeden z bardziej oryginalnych, choć z pozoru prosty. Smakuje wyśmienicie i świeżo, jak rzodkiewki z własnego, przydomowego ogródka. Siedem schodzących po schodach skali (schody - wł. la scala) dźwięków potarzanej podbudowy plus wariacje na drzwi skrzypienie i kocie miauczenie. Lot trzmiela, który połyka nutki jak Pac-Man. I karpiel, i bułecka. Nastrój pogodny. Ba, zawadiacki. Obfitość materii do skrzącego się jak klatki schodowe w b. Cedecie popisu dla jednego skrzypka i dowolnego składu szarpidrutów realizujących siedmionutowy bas cyfrowany.

Autor, Antonio Bertali, był jednym z niejednych muzyków pochodzenia włoskiego na dworze Habsburgów i w środku. A więc we Wiedniu, który jeszcze wówczas nie był miastem Mozarta, Beethovena ni Schuberta - a oni to zdominowali muzyczną świadomość miasta nad Dunajem. A już najbardziej Strauss.
Muzyka Straussa jest jednak wyleniała jak pekaesy (koteletten) Franciszka Józefa, Beethoven kojarzony jest z hitem Chucka Berry'ego, Mozart przeszedł do telefonii komórkowej, a Schubert to już w ogóle nie wiadomo, kto.

Muzycy wczesnobarokowi elektryzują nadal! Voilà!

01 ekscentryczna, kameralna, jedyny znany mi utwór muzyki klasycznej, który (nagrany) kończy się wyciszeniem
płyta: Holloway / Assenbaum / Mortensen - Johann Heinrich Schmelzer - Unarum Fidium / ECM
nabyta: 2000 07 18
skrzypce: John Holloway

02 delikatna, ale sam popis narowiścieje
płyta: Musica Fiata / Roland Wilson - Antonio Bertali - Sonate Festive / CPO
nabyta: 2001 11 29
skrzypce: Anette Sichelschmidt

03 skrócona, za to potraktowana najbardziej wolnościowo i z najsilniejszą podbudową akompaniamentu
płyta: L'Arpeggiata / Christina Pluhar - All'Improviso / Alpha
nabyta: 2004
skrzypce: Veronika Skuplik

04 dziarska, ale za to urzekające spowolnienia i kadencje w końcówce
płyta: Ensemble Echo du Danube / Christian Zincke - Das Partiturbuch / Naxos
nabyta: 2006 10 28
skrzypce: Martin Jopp

05 o arcysolidnym, chwilami zakatarzonym dulcjanem basie, z początku kilka razy zrywa się do lotu - wreszcie na dobre, potem ciekawe dialogi
płyta: The Rare Fruit Council / Manfredo Kraemer - Rariola & Marginalia / Astrée
nabyta: 2007 12 15
skrzypce: Manfredo Kraemer

06 zaimprowizowane preludium szarpane
płyta: Ricercar Consort / Philippe Pierlot - Antonio Bertali - Valoroso / Mirare
nabyta: 2008 08 01
skrzypce: François Fernandez

07 również wyłania się z preludium, w trakcie - nasz człowiek włącza się organem jakby sąsiad włączył odkurzacz, a jaki zacny teorban, milordzie!
płyta: Podger / Świątkiewicz / Caminiti - Perla Barocca / Channel Classics
nabyta: 2015 08 06
skrzypce: Rachel Podger