Okrutne morze

Po wojnie światowej rząd polski stanął wobec problemu górali kolaborujących z okupantem jako tzw. Goralenvolk.
Postanowiono w konsekwencji - na fali akcji „Wisła” - przesiedlić ich nad morze, na ziemie odzyskane - jako że chłopy silne, to w twardych warunkach dadzą sobie radę - a na ich miejsce sprowadzić dużo potulniejszych Ślężan. Tak się też stało. Niestety, bałwany i huczące fale, nawet najwyższe, to nie to samo, co ośnieżone górskie granie; morska piana to nie barany na hali; a bryza od morza - to nie halny schodzący doliną. Skrajnie deprymujące było też brzmienie dud, zupełnie inne niż na wyżynach, do którego nie mogli przywyknąć. Górale masowo kładli się i umierali z tęsknoty. Zostawały tylko kobiety i dzieci, ale trudno im było się najeść. Ci, co przeżyli, ukradkiem rozpoznawali się po odznace skarabeusza (symbol góralstwa) i usiłowali chyłkiem wracać w strony ojczyste. Niektórzy przebyli cały dystans pieszo! Co zaradniejsi korzystali z transportu kolejowego, samochodowego i lotniczego. Szczególnie zdeterminowana grupa pod wodzą Sebastiana Karpiela-Bułecki odbyła nawet rejs oględnie skleconą tratwą, najpierw morzem, później w górę Wisły i Dunajca, całą drogę na pych.
Byli też tacy, co po prostu przedostali się do Szwecji, gdzie zdarza się, że góry schodzą niemal do samego morza.
Sytuacja ustabilizowała się, wracając do status quo, dopiero po Październiku.
Mało kto dziś pamięta o niewyobrażalnych rozterkach, na które arbitralną decyzją skazano całą górską społeczność.

lit.
Kosma Wasilewski „Droga w dół”, Wrocław 2005
Dariusz Zdunek „Niemiłe przesiedlenia”, artykuł w Polityce 4/1998