The Beatles – The Beatles

Rok 1968 był to dziwny rok, w którym rozmaite znaki na niebie i ziemi zwiastowały jakoweś klęski i nadzwyczajne zdarzenia.

Współcześni kronikarze wspominają, iż z wiosny szarańcza w niesłychanej ilości wyroiła się... Co? Nie. Wróć. Oczywiście samo mi się to zaczęło pisać.

Rok 1968 był to dziwny rok, a raczej: szczególny rok. Coś się kisiło, przetrawiało i fermentowało, jak nie przymierzając w 1848, czy 1791... Czasem bowiem zdarzają się takie lata (w sumie - oby jak najrzadziej). Dość wymienić (roz)ruchy młodzieżowe na całym świecie – nawet nie tylko zachodnim, bo i u nas. „Praską wiosnę” i jej breżniewowskie zmrożenie z udziałem PRL. Mafijne porachunki w łonie PZPR. Zabójstwa Kennedy’ego nr 2 i MLK. Nową odsłonę wojny w Wietnamie. Itd.

W muzyce (rozrywkowawej): kilka epokowych debiutów, parę prześwietnych kontynuacji, w praktyce - początek najświetlistszej pięciolatki rock and drola.

W końcówce tegoż roku swoją nietuzinkową płytę wypuścili także Beatlesi i właśnie nieopodal wybiła tego rocznica pięćdziesiąta. Dla mnie osobiście wydawnictwo Beatlesów numer (na podium) 4: beztytułowy i bezokładkowy podwójny album AD 1968. W zeszłym roku napomknąłem nablożnie z okazji podobnej rocznicy o poprzednim – Sgt. Pepper’s…, którego NIE wybrałem do żelaznego zestawu 100 płyt z tworzywa. Tym bardziej więc powinienem wspomnieć o płycie, która w tym zestawie figuruje.

I tytuł (maksymalnie bezpretensjonalny, w innych przypadkach rezerwowany przeważnie dla debiutów płytowych) i owa bezokładkowość chyba miały stać w radykalnym kontraście do dziwacznego (pretensjonalnego? co najmniej wydziwionego) tytułu oraz superpstrej okładki płyty poprzedniej, z ’67. Zawartość muzyczna też odmienna: bo choć równie skrząca się formalnie, to jednocześnie skrajnie eklektyczna, w przeciwieństwie do przykrojonej na psychodeliczną modłę poprzedniczki. Tak, jest tu chyba wszystko, jeśli chodzi o podgatunki muzyczne na rok 1968, a kilka momentów nawet wyprzedza w tej dyscyplinie epokę.

Zanim zagłąbimy się w ową zawartość, spójrzmy najpierw jednak na futerał materialny tego dokonania. Jest to album dwupłytowy – relatywnie rzadkość zarówno wówczas, jak i dziś w regularnej dyskografii studyjnej zespołu rockowego. Okładka, jak się rzekło, krańcowo minimalistyczna: kompletnie biała, tylko z nazwą zespołu w takimż kolorze, dlatego wytłoczoną na wypukło (stąd potoczna nazwa „Biały album”). W środku jeno dostajemy portretowe podobizny czterech muzyków (w formie osobnych fotosów) oraz dziwny foto-kolaż stanowiący tło dla tekstów piosenek.

Mówi się czasem o przy okazji wydawnictw dwupłytowych, że z powodzeniem można by wycisnąć z każdego krążek jeden, za to prześwietny. A jeśli się nie mówi, to tak po prostu bywa. Pewnie nie inaczej w przypadku The Beatles The Beatles. Pokuśmy się o próbę takiej selekcji – pamiętając, że to jednak zespół jedyny w swoim rodzaju, i że nawet niezbyt udanego (wbrew obowiązującej opinii) Sierżanta nie jesteśmy w stanie ot, tak skreślić. A więc leciem po kolei z opinią własną na temat każdego z utworów. Dla ułatwienia i zbliżenia się formalnego do formy infografiki, która staje się powoli jedynym przyswajalnym źródłem informacji, zastosowano kod kolorystyczny. Żółte – tak, czerwone – nie. Voilà:

strona 1

1. Back in the U.S.S.R.

Odgłos lądującego samolotu wprowadza prawidłowo w rockandrollowy nastrój tego klasycznego rockandrolla, przeszkadza jednak jego toporność i po prostu wybeczany przez McCartneya wokal. Choć to skąd inąd bardzo dobry wokalista. No, jednak nie tutaj. Jednak nie.

2. Dear Prudence

Na ukojenie dostajemy doskonałą piosenkę Lennona, jeden z najlepszych momentów całego albumu. McCartney rehabilituje się kapitalnie grając na perkusji, które to stanowisko opuścił chwilowo w wyniku kryzysu egzystencjalnego etatowy perkusista zespołu, Ringo Starr. Piosenka ponoć napisana gwoli ośmielenia nieśmiałej siostry Mii Farrow (?!), co jest zresztą nieważne. Warto zwrócić na typowo beatlesowskie zaśpiewy, solo gitary elektrycznej, no i te nietuzinkowe bębny.

3. Glass Onion

Znów mocny numer – jakby echo psychodelicznych dokonań z pamiętnie kwasowatego roku poprzedniego, ale wyższej próby, może po prostu prościej rockowy. Lennon dobrze też drze paszczę, co zapowiada jego świadomy styl z lat mających nadejść. Tytuły okolicznych piosenek wplecione w tekst.

4. Ob-La-Di, Ob-La-Da

Kuźwa, nie. Melodia, nawet sam pianinkowy wstęp, osobliwie zaś refren są megachwytliwe, ale już po kilku przesłuchaniach spod pozłotki przeświecać zaczyna tani plastik. McCartney. Nic do dodania.

5. Wild Honey Pie

A to też McCartney i niby kuriozum, ale jednak coś w nim jest. Jakaś bezczelność przynajmniej. W sumie więc wyżej cenię „Wild Honey Pie” niż „Honey Pie” właściwe, o czym poniżej.

6. The Continuing Story of Bungalow Bill

Tu z kolei Lennon stara się znów błysnąć piosenkopisarstwem dla milusińskich, ale gorzej mu to wychodzi niż w przypadku choćby „Yellow Submarine”. Śpiewać do wtóru jednak można, wyzwoliwszy swoje wewnętrzne dziecko. W sumie chodzi o zabawę, nie?

(Ciekawostka: fragment wymiałczany przez Yoko Ono jest jedynym niebeatlesowskim wokalem w dorobku grupy. Uwaga, ponoć piękna kadencja hiszpańskiej gitary poprzedzająca piosenkę pochodzi z biblioteki dźwięków instrumentu melotron. Ech).

7. While My Guitar Gently Weeps

No, robi się poważnie, chyba po raz pierwszy od początku płyty. Solenny rockowy hymn Harrisona z gościnnym udziałem kolegi E. Claptona na tytułowej łkającej gitarze. Utwór niby tradycyjny w strukturze, ale brzmiący bardzo nowocześnie, jak na 1968 rok…

8. Happiness Is a Warm Gun

Niezależnie od kolejności rzeczywistego nagrywania nagrań, która oczywiście ma się nijak do kolejności utworów na płycie – tutaj mamy jakby przedłużenie nastroju poprzedniej piosenki. Bardzo piękny początek wprowadza w łańcuszek muzycznych pomysłów w skondensowanej pigułce zapowiadających jakby modus operandi zespołów progresywnych z następnej dekady (tak, są i zmiany tempa!). Wszystko osadzone w najlepszej próby lennonowskiej niejednoznaczności. Końcówka bardzo beatlesowska.

strona 2

9. Martha My Dear

Pierwsza z łańcuszka ballad akustycznych i nieakustycznych albumu. McCartney śpiewa z towarzyszeniem smyczków i dętków o swoim psie, ale tak uroczo, że mu to ostatecznie odpuszczamy.

10. I'm So Tired

Typowa dla Lennona introspekcja / psychoanaliza. A przy tym bardzo dobra piosenka, ciekawa aranżacja też, aż po zwartą kulminację.

11. Blackbird

Kos. Druga ballada McC, w pełni akustyczna, tzn. głos i gitara (pukanie w tle jest podobno po prostu metronomem). Jedna z najlepszych w dorobku tego z całych sił aspirującego do bohemy piosenkopisarza. No i kos.

12. Piggies

Zabawne, ale nie aż tak, jak miało być. Plus za pastisz muzyki rokokokowej. I ogólnie dopracowaną produkcję. Harrisona stać jednak na więcej. Nie tylko na góralską nutę z końcówki.

13. Rocky Raccoon

Pastiszowania ciąg dalszy, trudno wszak powiedzieć co pastiszuje McCartney. Samego siebie? Eklektyzm albumu sięga wysokich stężeń, a to jeszcze nie koniec! W sumie fajnie się ta piosenka nawarstwia instrumentalnie (i wokalnie) i kumuluje, ale daleko jej do miejsc medalowych.

14. Don't Pass Me By

Ringo Starr to koleś bardzo sympatyczny, i, jak wiadomo, obdarzony sporą vis comica. Można mu więc wybaczyć i ten jej przejaw. W końcu to też pierwszy (z dwóch w ogóle w karierze zespołu) wysiłków twórczych perkusisty.

15. Why Don't We Do It In The Road

No i można było tak więcej i dłużej, McCartneyu. Podobno inspirowane przez małpy w Indiach.

16. I Will

Wątku kameralnie balladowego ciąg dalszy. Jest zwięźle, uroczo, ale ów płód talentu McCartney jest o klasę gleby niżej niż zestawiony z nim w parze ten jego kolegi po gitarze.

17. Julia

Czyli właśnie to. Jedna z licznych - i bodaj czy nie pierwsza - serenad Lennona skierowanych do jego kosookiej muzy. Tak czy siak, jest pięknie, jak być powinno.

Koniec płyty pierwszej.

strona 3

1. Birthday

Z biglem zagrany biglowaty kawałek, razem napisany ad hoc i razem zaśpiewany przez duet Lennon/Mccartney – rzadkość już na tamtym etapie. I cóż poradzę na to, że kojarzy mi się z sygnałem wiadomości Rozgłośni Harcerskiej z końca lat 80. ...

2. Yer Blues

Samobiczowania Lennona ciąg dalszy (zapoczątkowanego już w „Misery” z pierwszej płyty, kontunuowanego w „Nowhere Man”, uwieńczonego „I Hate Myself and I Want to Die”… A nie, to nie jego…). Przy tym świetny, surowy i korzenny kawałek. Podobno muzycy zamknęli się w ciasnej kanciapie obok studia nagrań i tam zagrali na żywo, tworząc prawdziwy rockowy kamień, ba – głaz.

Ech, można puścić też wodza fantazji i wyobrazić sobie wykonanie w składzie Lennon, Keith Richards (na basie), Clapton i Mitch Mitchell (na garach). Zaraz, zaraz – było takie wykonanie! Też właśnie stuknęło mu 50 lat.

3. Mother Nautre's Son

Powtórka z rozrywki – coś jak melanż „Martha My Dear” z „I Will”, czyli kolejna ballada McC. Może być, lecz ciężar gatunkowy nie ten. Lekkie to jak kisiel, i tak smakuje. „Ło ło ło” z końcówki delikatnie sugeruje leciutką zbędność bytu tego nagrania.

4. Everybody's Got Something to Hide Except Me and My Monkey

Długi tytuł, to można powiedzieć przede wszystkim o tym rockerze Lennona. Też klasyk, ciekawe brzmienie… ale czegoś jakby za mało. Dziwnie!

5. Sexy Sadie

Może gdyby zamienić tempa w tym i poprzednim utworze otrzymalibyśmy ewidentny odpad i ewidentne dzieło? Trudno powiedzieć. Song generalnie poświęcony (?) guru, u którego Beatlesi terminowali wiosną 1968 w Indiach, a który, jak się okazało, prócz ascezy i medytacji cenił także zmolestować sobie tę czy ową damę.

Temat modny i (nie)wygodny i dziś. Piosenka zaś w warstwie muzycznej (wokale tudzież instrumentacja) wzorcowo beatlesowska.

6. Helter Skelter

A teraz z innej beczki!

Beatlesowszczyzna przebija może z chórków, ale czegoś tak ciężkiego i brudnego nawet Black Sabbath wówczas nie nagrywał (bo go jeszcze nie było)! Ostra jazda od pierwszego szarpnięcia drutów! Protoheavymetal w pełnej krasie. I GOT BLISTERS ON MY FINGERS! JEB!

Uff! Szapo ba, mister McCartney.

7. Long, Long, Long

Genialne uzupełnienie poprzedniego utworu w formie zaprzeczenia i ukojenia. Harrison najwyższych lotów w rytmie walca. Światło na organy Hammonda. Światło.

strona 4

8. Revolution I

Pierwsza z kilku „Rewolucji” Lennona. Zagrana z największą bluesową dezynwolturą, toteż gładko przyswajalna i lekkostrawna. Źródło nb. przyszłego nieporozumienia pod nazwą No. 9. Szubidu-a, ooł, szubidu-a, ooł. Ołrajt!

9. Honey Pie

Kolejny – który to już – pastisz McC. Tym razem w wersji wodewilowej. Kiwać palcem w bucie można, nic ponad to.

10. Savoy Truffle

Harrison trzyma poziom, ale znów – stać go na więcej. Dlaczego, ach, dlaczego nie weszło na płytę przezacne „Not Guilty”? No ale funkujące dęciaki nie pozwalają głosować na „nie”.

11. Cry Baby Cry

W tej piosence Lennon (nie po raz pierwszy) ociera się o jakiś absolut, jakąś tajemnicę. Cholera wie, o co chodzi, ale jakąś elektryczność czuć w powietrzu. Beatlesi wysublimowani, skondensowani i skropleni. Tylko zażywać.

Ukryty bonus (tzw. obecnie hidden track): „Can You Take Me Back?” McCartneya stawia kropkę nad tym ypsylonem.

12. Revolution 9

Kiedy to pisałem, to jednocześnie albumu słuchałem. Tę ścieżkę tradycyjnie pominąłem. Ciekawe na swój sposób, ale absolutnie pozamuzyczny. Zaczyna się nawet intrygująco, ale szybko to mija, choć mamy do czynienia z najdłuższym utworem (?) w dyskografii zespołu. Plus za odwagę umieszczania tego rodzaju wykwitów w 1968 na albumie rockowym (choć pewnie Beatlesom i tak wszystko było(by) wolno). Minus za całokształt. Na „Biały kwadrat na białym tle” Malewicza można spojrzeć raz, Revolution 9 raz przesłuchać – żeby zapoznać się, dowiedzieć, raz pokiwać głową, raz się po niej podrapać. I iść w swoją stronę.

13. Good Night

Na dobranoc - he – kołysanka. Aranżacja może przekracza ramy zanadto, ale słodkość wykonania tego napisanego przez Lennona dla Ringo kawałka niweczy wszystko do cna (?). Dream sweet dreams…

No i koniec. No i tyle. Krótkie chwile.

Czym jest więc ta płyta? Podsumowaniem dostępnych gatunków w muzyce rozrywkowej, nakreśleniem kierunków na przyszłość, przeglądem możliwości twórczych każdego z członków zespołu, prezentacją umiejętności produkcyjno-aranżacyjnych George’a Martina i EMI…? Wszystkim po trochu. Brak może dziełu temu zwartości, kolejne numery lecą nieprzerwanie na zasadzie „a teraz z zupełnie innej beczki”… Ale da się z tego natłoku wyłowić perły najczystsze.

Dwupłytowy album prawie bez mała wypełnił plan wydawniczy kwartetu na rok 1968. Oprócz niego wyszły (inaczej niż w poprzednich latach) tylko dwa single: pierwszy „Lady Madonna” / „Inner Light” – odpowiednio Mccratneya (pastisz? jazzowy) i Harrisona (inspiracja? hinduska).  W porządku, zacne obiedwie, ale znamienny jest singiel drugi. Epokowa pieśń McCartneya „Hey Jude” sparowana z inną, szybszą wersją „Revolution” (bez numeru) Lennona. Cóż mogę rzec? „Revolution” w tej wersji – mimo drapieżnego wstępu – podoba mi się mniej, niż ta albumowa (oczywiście 1, nie 9). Co do „Hey Jude”… Jest to zarówno subiektywnie jak i obiektywnie jeden z najlepszych kawałków wszechświata. Rockowy hymn, stojący na jednej półce w lamusie z „Bohemian Rhapsody”, „Stairway to Heaven” i „Laylą” – cokolwiek by się sądziło o każdym z tych przypadków… Powiem tylko, że u zarania mojej młodości byłem na obozie wakacyjnym, mniejsza gdzie i o jakim profilu… Najstarszy z nas miał magnetofon – zebrało się kilka kaset. Szybko wyeliminowaliśmy „Mury” Kaczmarskiego wreszcie dostępne w oficjalnym obiegu, itp. Zostały właściwie tylko dwie składanki: Janis Joplin i „Ballady” Beatlesów. Skończyło się na tym, że raz dziennie leciało „Summertime” i… z kilkanaście razy „Hey Jude”. Mniej odporni stopniowo wymiękli - wychodzili. Ja nie.

Przed rozpoczęciem sesji do Białego albumu Lennon i McCartney wpadli do wiejskiej chaty Harrisona w Esher i tam, na czterościeżkowym magnetofonie, nagrali po kolei solo z akompaniamentem gitary wszystkie swoje bieżące pomysły. Większość z nich naturalnie trafiła w dopracowanych studyjnie wersjach na płytę. Nagrania poczynione wówczas są jednak kapitalnym dokumentem roboczym, brudnopisem tych trzech mistrzów piosenkopisarstwa.  W oszczędnej aranżacji gitara-tamburyn-śpiew, nawet „Ob-la-di, Ob-la-da” nabiera surowego, naturalnego uroku! A co dopiero takie arcydzieła jak „While My Guitar Gently Weeps”, które błyszczą tu nowym, chropowatym blaskiem.

Przez lata ukazywał się co rusz ten materiał jako bootleg w bardziej lub mniej „zremasterowanej” formie. To jednak, jak w klikupiosenkowym wyborze zabrzmiały na oficjalnej kompilacji Anthology 3, spowodowało, iż niejednokrotnie zastanawiałem się, dlaczego nie wydadzą kompletu – albo czy i kiedy – w końcu w postaci regularnej płyty, „White Album Unplugged”.

No i jest! Jak to mówią: mówisz – masz. Z okazji L-lecia wydania albumu ukazała się nowozmiksowana wersja WRAZ z bonusową płytką zawierającą komplet sesji z Esher.  Tu nie tylko działa mechanizm „jak sprzedać zdechłego psa”. Jak się okazuje, po 50 latach nagrania trafiają do tzw. publicznej domeny. Aby tego uniknąć, materiał należy przepakować i wydać – na nowo lub po raz pierwszy. Stąd wysyp reedycji z bonusami w ostatnich latach!

Nie tylko zresztą wypuszczono wreszcie „Esher Demos”, jak ktoś chce się szarpnąć, to za jedyne 500-600 złotych może dostać wersję sześciopłytową, w której trzy ostatnie dyski zawierają wszelkie uwagi godne nagrania z pracy w studio nad Białym albumem. W tym także nareszcie nieskróconą, dziesięciominutową, ospałą i senną wersję „Helter Skelter”. Itp.

Ciekawe, czy w przyszłym roku pojawią się archiwalia z nagrań do Let It Be (kilkadziesiąt godzin muzyki) oraz Abbey Road!

75. The Beatles – The Beatles  1968